27 września 1422 roku nad jeziorem Mełno koło Radzynia Chełmińskiego doszło do zawarcia pokoju pomiędzy Królestwem Polski i Wielkim Księstwem Litewskim a zakonem krzyżackim. Na jego mocy Polska otrzymała niewielkie nabytki terytorialne na Pomorzu (Nieszawę, Orłowo, Murzynno i Nowąwieś). Litwa natomiast uzyskała od zakonu gwarancję wieczystej rezygnacji ze Żmudzi, terytorium na lewym brzegu Niemna oraz dostęp do Bałtyku w rejonie Połągi. Ludwik Kolankowski podsumował te postanowienia następująco: „Nie czynił więc ten pokój zadość żywotnym Polski postulatom, ale stanowiąc zwycięskie zakończenie kilkunastoletnich bojów, miał swoje wielkie znaczenie jako początek faktycznej likwidacji krzyżackiego państwa, a w każdym razie, jako koniec jego ekspansji” (Polska Jagiellonów, Lwów 1936, s. 55).
W Archiwum Głównym Akt Dawnych przechowywany jest oryginał dokumentu głównego traktatu mełneńskiego strony krzyżackiej wystawiony przez Pawła Rusdorfa, wielkiego mistrza krzyżackiego i Zygfryda Landera von Spanheim, mistrza krajowego inflanckiego. Do zasobu AGAD trafił on po zakończeniu I wojny światowej przekazany przez Cesarską Bibliotekę Publiczną w Petersburgu, zapewne w wyniku postanowień traktatu ryskiego. Jego tekst został wydany w latach 30. ubiegłego wieku przez Ericha Weise. Jak podał wydawca, przechowywany w Archiwum Głównym w Warszawie pergaminowy dokument „jest w bardzo złym stanie, z powodu wielkiego rozdarcia ciągnącego się od lewego górnego rogu ku środkowi oraz licznych dziur podklejonych od spodu, lecz tak niezgrabnie, że powstały liczne pęcherzyki powietrza pomiędzy pergaminem a podklejeniem i cała górna powierzchnia nie jest przez to gładka”. Z powodu złego stanu zachowania Weise otrzymał jedynie fotokopię tego dokumentu do wglądu, a podstawę wydania stanowi odpis, sporządzony przez dr Adama Wolffa. Braki w tekście spowodowane dziurami zostały uzupełnione w oparciu o bliskoczesne kopie przechowywane w archiwum w Królewcu i w Gdańsku. Przy dokumencie zachowały się 43 pieczęcie sygnatariuszy traktatu oraz kilkanaście pasków pergaminowych bez pieczęci.
Szczęśliwym trafem dokument ten nie został wywieziony do Królewca w 1941 roku razem z grupą innych "dokumentów krzyżackich", a po zakończeniu II wojny światowej został podwójnie zewidencjonowany w AGAD. Pierwotnie funkcjonował w Zbiorze Dokumentów Pergaminowych pod sygnaturą 4550. Podczas skontrum w latach 90. uznany został za zaginiony, ale kilka lat temu okazało się, że nadano mu inną sygnaturę - 5629. Niewykluczone, że to "ewidencyjne zamieszanie" wprowadzono celowo, by uchronić go przed wywózką do Niemiec.
27 IX 1422, w obozie nad rzeką Osa i jeziorem Mełno
Paweł von Rusdorf, wielki mistrz zakonu krzyżackiego i Zygfryd Lander von Spanheim, mistrz inflancki, zawierają pokój z Władysławem, królem polskim, i Aleksandrem Witoldem, wielkim księciem litewskim, i ich sprzymierzeńcami.
AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 5629
Pieczęć biskupa pomezańskiego, Gerharda Stolpmanna przy dokumencie pokoju mełneńskiego z 1422 r.; AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 5629
Pieczęć biskupa Rewala (obecnie Tallin), Henryka przy dokumencie pokoju mełneńskiego z 1422 r.; AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 5629
Pieczęć wielkiego szpitalnika, Henryka Holta przy dokumencie pokoju mełneńskiego z 1422 r.; AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 5629
Pieczęć wielkiego szatnego, Mikołaja Jortlicza przy dokumencie pokoju mełneńskiego z 1422 r.; AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 5629
Pieczęć podskarbiego krzyżackiego, Jodoka Strupergera przy dokumencie pokoju mełneńskiego z 1422 r.; AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 5629
Comments