Anna Katarzyna Konstancja nadaje ziemię w Brodnicy swojemu kucharzowi

Anna Katarzyna Konstancja (1619-1651) była najmłodszym dzieckiem Zygmunta III i Konstancji Habsburżanki i przyrodnią siostrą Władysława IV. Z relacji nuncjusza apostolskiego, Honorata Visconti dowiadujemy się, że królewna nie była zbyt urodziwa, ale miała takie cechy charakteru, które jednały jej przychylność i sympatię ludzi. Na sejmie 1632 r. nadano jej jako uposażenie starostwa golubskie i brodnickie, które wcześniej należały do jej ciotki, Anny Wazówny. Po osiągnięciu pełnoletności w 1638 r. nadania te jej odebrano. 8 czerwca 1642 r. poślubiła w Warszawie Filipa Wilhelma Wittelsbacha, księcia Neuburga. Wyjeżdżając do nowej ojczyzny królewna zabrała ze sobą 70 wozów pełnych rzeczy i sprzętów. Albrycht Stanisław Radziwiłł zanotował w pamiętniku, że „księżna, pomimo rad króla w żaden sposób nie chciała pozostawić swoich skarbów, by nie posłużyły do zaspokojenia domowego apetytu”. Anna Katarzyna Konstancja nie powróciła już nigdy do Rzeczypospolitej. Zmarła bezpotomnie 8 października 1651 r. Pochowano ją w kościele w Jezuitów w Düsseldorfie. Pozostawiła po sobie dobrą pamięć zarówno wśród rodaków, jak również wśród poddanych w księstwie neuburskim.

W zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Metryce Koronnej zachował się tekst dokumentu wystawionego w 1635 r. przez Annę Katarzynę Konstancję, na mocy którego, królewna nadaje swojemu kucharzowi, Aleksandrowi Węgrzynowiczowi grunty w Brodnicy oraz związane z tym przywileje (m.in. prawo wyszynku piwa i wódki oraz prawo uprawiania rzemiosła piekarskiego). W końcowym fragmencie tekstu zawarto klauzulę, że odbiorca dokumentu będzie musiał na to wszystko uzyskać konfirmację od Władysława IV. Król potwierdził treść siostrzanego dyplomu i podtrzymał w mocy prawnej wszystkie jego postanowienia dokumentem wydanym 16 sierpnia 1636 roku w Wilnie. Ponad sto lat później przed urzędem Metryki Koronnej stawił się aktualny właściciel tych gruntów, Marcin Donneesson, mieszczanin brodnicki, przedłożył dokument Władysława IV i prosił o ponowne potwierdzenie zawartego w nim nadania Anny Katarzyny Konstancji. Konfirmacji dokonał król August III poprzez wystawienie 24 grudnia 1746 r. w Warszawie stosownego dokumentu, który został wpisany do Ksiąg Kanclerskich Metryki Koronnej.

Warszawa, 20 września 1635 r.

Anna Katarzyna Konstancja, królewna polska i szwedzka nadaje Aleksandrowi Węgrzynowiczowi, kucharzowi prawa do gruntów leżących w Brodnicy koło zamku.

Anna Katarzyna Konstancja, z bożej Łaski królowa [!] polska i dziedziczna szwedzka. Oznajmujemy tym listem naszym wszem wobec i każdemu z osobna, komu to wiedzieć należy. Iż my wzgląd mając na ustawiczne, wierne, pracowite i pilne posługi uczciwego Aleksandra Węgrzynowicza, kucharza naszego dawnego, które on z młodości lat swoich wprzód ś. pamięci królewnie JMCi szwedzkiej pannie ciotce naszej [Annie Wazównie] przez czas niemały, aż do samej śmierci oddawał, potym najjaśniejszym rodzicom i dobrodziejom naszym, a teraz nam samym statecznie i wygodnie oddawać nie przestaje, z łaski naszej pewne dobra nasze przy mieście Brodnicy leżące, na Zamkowym Gruncie, to jest sztukę roli i z łąką Polko na Piaskach nazwane na końcu Ogrodników wszerz z jedne strone o rów kopany Gozdziarski, a z drugą stronę o rów młyna niskiego brodu a wzdłuż po strugę tam bieżącą, także rozgrad z łąką przed kościołem św. Walentego i Polko z łąką Owczarnia nazwane i sztukami ogrodnemi w posrzodku leżącemi, od mostku drogą do Karbowa idącą i drogą drugą w krąg pod górę i miejskim borem do młyna niskiego brodu o płot młyński idącą, mijając szaniec aż do rowu wzwyż mianowanego kopanego i kamieniem granic założonych jemu samemu, żonie, dzieciom i sukcesorom jego dać umyśliliśmy, jakoż tym listem przywilejem naszym wiecznemi czasy dajemy, tak że mu wolno będzie komu chcieć dać, darować, przedać, zamienić i na jakikolwiek pożytek będzie chciał, wedle upodobania swojego obrócić. Pozwalamy mu też przytym, aby gdy na pomienionym gruncie z łaski naszej jemu danym mieszkać, albo komukolwiek najmować będzie, wolno mu było piwo warzyć i gorzałkę palić i szynkować, płacąc jednak od tego od Rzeczypospolitej uchwalone podatki nazwane czopowym, a od innych podatków i ciężarów wolnym onego czyniemy. Chcemy też i rozkazujemy, aby rzemiosła piekarskiego pomieniony Aleksander i z żoną swą bez wszelkiej przeszkody i trudności od cechu rzemiosła swego zażywał, tak, jako i przed tym było mu pozwolono, w niczym mu praw swych nie ubliżając. Na co jednak wszystko od JKMci pana i brata naszego m[i]ł[ościweg]o ma otrzymać konfirmację.

Co dla lepszej wiary ręką naszą podpisujemy i pieczęć naszą przycisnąć rozkazaliśmy. Dan w Warszawie, dnia XX miesiąca września, roku MDCXXXV

Anna Katarzyna Konstancja

Andreas Szyszkowski, Schol[asticus] Crac[oviensis], SRMtt [sekretarz królewski]