Pamiętacie zapewne postać Sanderusa z „Krzyżaków”, wędrownego handlarza, który sprzedawał cudowne relikwie? „Czego ja nie mam! Mam kopyto osiołka, na którym odbyła się ucieczka do Egiptu, które znalezione było koło piramid. Król aragoński dawał mi za nie pięćdziesiąt dukatów dobrym złotem. Mam pióro ze skrzydeł archanioła Gabriela, które podczas Zwiastowania uronił; mam dwie głowy przepiórek zesłanych Izraelitom na puszczy; mam olej, w którym poganie św. Jana chcieli usmażyć — i szczebel z drabiny, o której się śniło Jakubowi — i łzy Marii Egipcjanki, i nieco rdzy z kluczów św. Piotra” – tak zachwalał oferowane przez siebie „święte towary”.
W zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych zachował się XVIII-wieczny spis relikwii równie niezwykłych, jak te sanderusowe, które rzekomo zgromadził ksiądz Stanisław Wichert. Wśród nich m.in. trzy sylaby ze słowa wypowiedzianego przez oślicę Balaama, listek figowy Adama, czy rumieniec Bolesława Wstydliwego. Wszystko to można było zobaczyć za drobną opłatą.
Podaie się do wiadomości iż wielebny xiądz Wichert po różnych mieyscach świętych peregrynujący, wiele różnych relikwij i ciekawości nazbierał, które dnia praesentis y dni następujących wszystkim widzieć one pragnącym pokazywać będzie.
Cena pierwszego miesiąca talar bity
Drugiego 3 tynfy
Trzeciego 2 tynfy
Czwartego 1 tynf
Pięciu 2 szostaki
Za drzwiami 1 szostak
Regestr relikwij od WX Stanisława Wicherta z różnych miesc świętych przywiezionych
1mo listek ieden figowy z tych, których Adam używał
2do trzy sylaby słów przez oślicę Balaamową wyrzeczonych
3tio Ampułka wiatru w staiękę betleiemską wiejącego
4to pięć kart z pontyfikału Araona
5to okładki z rubliceli Melchizedeka
6to kwinta z strofy Dawida
7mo uszy osła, który się w stajni betleiemskiey znaydował
8vo luska iedna Lewiatana
9mo ikra iedna ryby tobijaszowey
10mo partykułka gnoju, na którym leżał Job
11mo trzy promienie twarzy moyżeszowey
12mo flaszeczka dymu z pierwszey ofiary Abla
13tio obwarzanek z manny upieczony
14to siedm włosów z głowy Habakuka
15to Część ięzyka tego dziada, który do obrazu przemówił
16to ząb ieden smoka pod Wawelem
17to kawał broni Saula króla izraelskiego
18vo spisę iedną od koła przez Piasta robionego
19m mysz iedną z tych, która Popiela zjadła
20mo sześć włosów z brody pierwszego przeora z Częstochowy
21mo ćwiek ieden Leszka Zdradliwego
22do trzy krople mleka, którym Jachel syna poiła
23tio kaptur Kazimierza mnicha
24to guzik od pierwszey epomidy doktorów krakowskich
25to trzy szlady Piotrawina po wskrzeszeniu idącego
26to mucha iedna, która w nowym częstochowskim źródle utonęła
27mo piskorza z dawnego koryta Wisły
28vo pantynka Wendy królowey polskiey
29mo spony orła iednego z tych z których ciała świętego Stanisława pilnowali
30mo kropla wody, którą Mieczysława ochrzczono
31mo lelum i polelum dwa dawne posągi
32do proch Perkuna przez Jagiełłę spalonego
33tio rękaw od kuntusza Augusta III podczas koronacyi
34to kapturek od szabli króla Batorego
35to pół wąsów Mieczysława Starego
36to lyszka skrzywiona dla wygody Bolesława Krzywoustego
37mo młot kowala, który żelazne słupy za króla Chrobrego zrobił
38o trochę rumieńca Bolesława Wstydliwego
39o tabakierka, w którey szuba Łokietka króla iest zawarta
40to mydła kawałek, którego Leszek Czarny używał
Tenże X Wichert podaje wszystkim do wiadomości, iż wkrótce doskonałe opisanie jego całey perygrynacyi na światło wyidzie.
(AGAD, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa, akta dawniejsze, sygn. 940)
Relikwiarz Trzech Króli przechowywany w katedrze w Kolonii; źródło: Wikipedia